پایان نامه یکی از انواع پروژه های تحقیقاتی بوده که دانشجویان مقاطع تحصیلی مختلف می بایست جهت فارغ التحصیلی خود آن را انجام دهند. نگارش پایان نامه کارشناسی ارشد دارای اصول خاصی بوده و از مراحل مشخصی که شامل ارائه پیشنهاده، تعیین عنوان و فصل بندی می باشد، تشکیل شده است.

پایان نامه چیست ؟

دانشجویانی که در مقطع تحصیلات تکمیلی یعنی کارشناسی ارشد و دکتری تحصیل می کنند، می بایست در ترم آخر خود پروژه تحقیقی به نام پایان نامه ارشد و یا رساله دکتری نوشته و تحویل دانشگاه دهند. البته در کنار ارائه پروژه، روش دیگری نیز برای فارغ التحصیلی وجود دارد که آموزش محور بوده و دانشجویان ملزم به گذراندن یک ترم آموزشی و تحصیل در آن همانند ترم های قبلی خود هستند. اما افرادی که فارغ التحصیلی از طریق پروژه محوری را انتخاب می کنند باید به نگارش پایان نامه بپردازند.

در پاسخ به این سوال که پایان نامه چیست و چگونه نگارش می شود ؟ باید گفت پایان نامه پروژه ای تحقیقی بوده که معمولا تعداد صفحات آن بالای 80 صفحه است و در آن جزئیات عملکرد دانشجو برای پاسخگویی به سوال پژوهش خود توضیح داده شده است. البته پس از نگارش و تایید آن می توان به استخراج کتاب از پایان نامه نیز پرداخت.

پایان نامه ها در دو دسته کمی و کیفی تهیه می شوند. منظور از پایان نامه های کمی آن دسته از تحقیقاتی است که در آن برای رسیدن به یافته ها از فرمول های آماری و اعداد و ارقام استفاده شده، اما پایان نامه های کیفی به گونه تحلیلی بوده و نظر شخص نویسنده در آن اثر گذار است.

تهیه پایان نامه به گونه ای نیست که بگوییم دانشجو می تواند تمامی روند انجام آن را در ترم آخر خود انجام دهد. بلکه مشخص شدن عنوان، تایید پروپوزال که معمولا شامل 8 صفحه توضیح در خصوص روند کار دانشجو هست، زمان بر بوده و بر اساس تجربیات از ترم دوم کارشناسی ارشد به پیشنهاد دانشگاه، آغاز به کار نگارش پایان نامه رقم می خورد.

در انتهای ترم چهارم، دانشجو باید از پروژه تحقیقاتی خود دفاع کند. البته برخی از دانشجویان هستند که به دلایل مختلف موفق به دفاع پایان نامه در ترم چهارم نشده و درخواست تمدید سنوات ترم پنجم را ارائه می دهند. تحصیل در ترم پنجم کارشناسی ارشد برای دانشجویان روزانه رایگان بوده و سایر دانشگاه های غیر روزانه نیز بر اساس شهریه ثابت و شهریه ای که برای اخذ واحد پایان نامه تعیین کرده اند، به دریافت هزینه ترم پنجم ارشد می پردازند.

در انتهای ترم پنجم اگر دانشجو باز هم موفق به دفاع نشد باید در سنوات ترم ششم کارشناسی ارشد ثبت نام کند. این ترم دارای هزینه بوده و حتی دانشجویان دوره های روزانه نیز موظف به پرداخت شهریه آن می باشند. میزان این شهریه معادل شهریه شبانه کارشناسی ارشد خواهد بود. سنوات ترم ششم آخرین مهلتی است که به دانشجو برای دفاع به پایان نامه داده می شود و پس از آن اگر دانشجو دفاع نکند دچار مشکلاتی از قبیل مردودی خواهد شد که به مراتب برای حل آن باید آن باید اقداماتی را انجام دهد.

مراحل ثبت عنوان پایان نامه کارشناسی ارشد

1برای شروع به کار نگارش پایان نامه باید از انتخاب عنوان آغاز کرد. در واقع عنوان و موضوع پایان نامه همان دغدغه و سوال دانشجو است که برای حل آن قصد دارد تحقیقی را انجام داده تا به سوال خود پاسخ دهد. معمولا دانشگاه ها از ترم دوم کارشناسی ارشد به دانشجویان اعلام می کنند تا موضوع خود را تحویل دهند. اما مسئله ای که برای دانشجویان خیلی چالش برانگیز است، نحوه انتخاب موضوع پایان نامه است.

2به منظور انتخاب موضوع پایان نامه پیشنهاد می شود کلید واژه هایی که در ذهن دارید را یادداشت کرده و با سرچ در سایت های علمی ایرانی و خارجی به دنبال پروژه های انجام شده باشید. با مطالعه مقالات ارائه شده ذهن فعال می شود و عناوین مرتبطی را به دانشجو پیشنهاد می دهد. همچنین در انتهای پایان نامه ها و مقالات معمولا پیشنهادات پژوهشی وجود دارد که می تواند به عنوان موضوع پایان نامه بعدی دانشجویان انتخاب شود.

3پس از انتخاب موضوع پایان نامه ارشد و مطرح کردن آن با اساتید راهنما و مشاور، فرم تعیین موضوع را به دانشگاه ارائه داده و برای اطمینان از تکراری نبودن موضوع به سایت ایرانداک مراجعه و به ثبت عنوان خود بپردازید تا علاوه بر مشخص شدن جدید بودن موضوع، شخص دیگری نتواند از عنوان پایان نامه شما استفاده کند.

4پس از مشخص شدن موضوع نهایی پایان نامه کارشناسی ارشد، باید به تکمیل فرم پروپوزال یا همان پیشنهاده پرداخته و روند کار خود که شامل بیان مسئه، ضرورت پژوهش و اهمیت آن است را به دانشگاه ارائه دهید. البته این فرم دقیقا شبیه به فصل اول پایان نامه بوده و در صورتی که به نحو احسن آن را انجام دهید می توانید از آن به عنوان فصل اول پایان نامه ارشد استفاده کنید.

5پس از تایید پروپوزال توسط استاد راهنما، در صورت نیاز باید به سایت ایرانداک مراجعه کرده و کل اطلاعات تهیه شده را در آن بارگذاری کنید. این کار به این علت انجام می شود که میزان شباهت نوشته های خود با سایر مقالات و پایان نامه ها را متوجه شوید. چرا که برخی از دانشگاه ها فقط 30 درصد شباهت را پذیرفته و در صورت زیاد بودن میزان شباهت اطلاعات با سایر پروژه ها، پروپوزال شما را رد می کنند.

6با انجام مراحل ذکر شده موفق به ثبت عنوان و پروپوزل خود شده و می توانید با همکاری استاد راهنما و مشاور خود، نگارش پایان نامه کارشناسی ارشد را آغاز کنید. توجه شود که نگارش پایان نامه باید با دقت انجام شده و منابع داخلی و خارجی فراوانی برای نگارش آن مطالعه شود.

مراحل نگارش پایان نامه کارشناسی ارشد

از جمله مهم ترین بخش هایی که دانشجو باید تمام تلاش خود را برای اجرای خوب آن در نگارش پایان نامه به کار گیرد، نحوه نوشتن متن پایان نامه و به مراتب نحوه ثبت پایان نامه است. تمامی پایان نامه ها از 5 فصل اصلی که به ترتیب از فصل اول شامل کلیات پژوهش، مبانی نظری و پیشینه پژوهش، روش پژوهش، یافته های پژوهش و بحث و نتیجه گیری است تشکیل شده اند. در واقع اجزای پایان نامه نیز مانند اجزای تشکیل دهنده مقالات بوده ولی جزئیات آن در هر بخش بیشتر است.

فصل اول پایان نامه از سایر فصل ها مهم تر است، چرا که در آن قصد معرفی مسئله و اهمیت آن را دارید بنابر این باید به دقت و با نظر دقیق اساتید راهنما و مشاور پیش روید. همانطور که گفته شد برای فصل اول می توانید از پروپوزال خود نیز کمک بگیرید. در این فصل بخش های مربوط به بیان مسئله، اهمیت و ضرورت، اهداف پژوهش و سوالات آن باید به دقت و با جزئیات توضیح داده شود.

فصل دوم پایان نامه معروف به فصل مبانی نظری است که معمولا نسبت به سایر فصل ها آسان تر است. زیرا شما در این فصل قصد توضیح مفاهیم و کلماتی را دارید که در پژوهش خود از آن استفاده کردید. برای نگارش فصل دوم پایان نامه کارشناسی ارشد باید بر روی منابع داخلی و خارجی تسلط داشته و و ضمن آشنایی با انواع روش تحقیق در پایان نامه از منابع به روز استفاده کنید.  استفاده از منایع قدیمی در هر یک از بخش های پایان نامه، کیفیت کار شما را پایین می آورد.

در فصل سوم می بایست مختصری از روش پژوهش خود را توضیح دهید. پژوهش ها یا به طور کمی با اعداد و ارقام انجام شده و یه به طور کیفی با توضیح و تحلیل مطالب صورت می گیرند. تعداد صفحات این فصل نسبت به سایر فصول بسیار کمتر است. در واقع فصل سوم لازمه شروع فصل چهارم پایان نامه بوده تا خوانندگان بدانند از چه روشی به تحلیل اطلاعات خود پرداخته اید.

در فصل چهارم پایان نامه ارشد که به یافته های پژوهش معروف است، باید تمامی اطلاعاتی را که در طی پژوهش خود استخراج کرده اید، دسته بندی کرده و در قالب جدول و نمودارهایی ارائه نمایید. اطلاعات باید واضح بوده و دسته بندی هر یک از مفاهیم را به درستی نمایش دهد. در این فصل کار پژوهشی شما به اتمام رسیده و حالا باید خود را برای نگارش بحث و نتیجه گیری آماده کنید.

فصل پنجم پایان نامه ارشد مختص به بحث و نتیجه گیری است. معمولا اساتید راهنما پیشنهاد می کنند در ابتدا توضیح مختصری از روند کاری که انجام دادید نوشته و سپس وارد بحث و نتیجه گیری شوید. در این فصل باید یافته های خود را در مقام مقایسه با سایر پژوهش های انجام شده قرار داده و میزان همسویی و یا عدم تطابق یافته های خود با آن ها را بیان کنید.

در انتهای فصل پنجم پایان نامه باید محدودیت هایی که در انجام پژوهش داشته اید ذکر کرده و در آخر پیشنهاداتی را در قالب پیشنهادات کاربردی و پژوهشی برای سایر محققان بنویسید تا افرادی که به کار شما علاقه داشتند بتوانند ادامه پژوهش شما را به وسیله مطالعه همین پیشنهادات انجام دهند.

نگارش پایان نامه بستگی به میزان انگیزه و پشتکار دانشجو داشته و هر چه سطح سواد و مطالعه منابع مرتبط با رشته تحصیلی دانشجو بیشتر باشد، قطعا در نگارش و آغاز به کار نوشتن پایان نامه موفق تر عمل خواهد کرد.

مراحل دفاع پایان نامه کارشناسی ارشد

پس از تدوین کل پایان نامه، نوشتن چکیده، فهرست مطالب و منابع می بایست با اطلاع استاد راهنما درخواست دفاع پایان نامه کارشناسی ارشد داده و منتظر روز دفاع خود باشید. پیشنهاد می شود حتما پاور پوینتی تهیه کرده و در جلسه دفاع به همراه خود داشته باشید. اگر پایان نامه شما کاری با کیفیت باشد می توانید یکی از انواع مقالات علمی را از آن استخراج کنید.

شاید اینطور تصور شود که دفاع از پایان نامه کارشناسی ارشد زمانی اتفاق می افتد که پایان نامه تمام شده و استاد راهنما آن را تایید کرده باشد. در صورتی که این فرض غلط است و برای دفاع از پایان نامه ارشد نیز باید مراحلی را گذراند که یکی از مهم ترین آن مراحل، ثبت درخواست دفاع در سامانه گلستان دانشگاه خود می باشد.

طبق قوانین جدید که برای انجام پایان نامه کارشناسی ارشد تعیین شده، دانشجو پس از اتمام کار نگارش پایان نامه باید یکبار مطالب خود را در سایت ایرانداک بارگذاری کرده و میزان شباهت اطلاعات کل پایان نامه خود با سایر پژوهش را به دست آورد. به عنوان مثال فردی که پایان نامه روانشناسی ارائه می دهد با ارسال آن به سایت ایرانداکت عملیات همانندجویی را انجام می دهد تا درصد تشابه پایان نامه با مقالات روانشناسی دیگر بیشتر از یک مقدار معین نباشد.

دانشجویان توجه داشته باشد که از زمان ثبت درخواست تا زمان دفاع از پایان نامه ارشد می بایست 15 روز فاصله وجود داشته باشد، در غیر این صورت اقدامات لازم آموزشی برای ارائه تاریخ دفاع پایان نامه شما از سوی دانشگاه انجام نمی شود. مدتی پس از ثبت درخواست در سیستم، اساتید راهنما، مسئول آموزش و مسئول دفاعیه های کارشناسی ارشد دانشگاه به تایید درخواست شما پرداخته و شما منتظر اعلام تاریخ دفاع خود خواهید ماند.

در این مدت اساتید داور نیز از سوی دانشگاه برای شما مشخص خواهند شد. اساتید داور پایان نامه کارشناسی ارشد معمولا دو نفر بوده که یکی از آن ها داور داخلی یعنی از خود دانشگاه و دیگری داور خارجی از دانشگاهی دیگر می باشد. به دانشجویان توصیه می شود در روز دفاع سر ساعت در محل برگزاری جلسه حضور داشته و بدون استرس به بیان یافته ها و فعالیت تحقیقی خود بپردازند.

در انتهای جلسه دفاع ارشد، از داوران داخلی و خارجی خواهش می شود که اصلاحیه ها و یا انتقادات خود بر پایان نامه را اعلام دارند. پس از پرسش و پاسخ هایی که از دانشجو می شود، نمره نهایی او اعلام شده و دانشجو باید در طی مدت زمان مشخص شده اصلاحات کار پژوهشی خود را انجام دهد.